Klisura kao inspiracija
„Klisure su oduvek snažno privlačile pažnju ljudi – naučnika, umetnika i laika. Istii je slučaj i sa Sićevačkom klisurom koja je kod nas, posle Đerdapske, najpopularnija i za koju se zbog središnjeg položaja na Balkanu zna iz davnina.“
(V. Karić, 1887.)
„Kada je priroda stvarala krunu lepoj Švajcarskoj, koju danas posećiiju milioni putnika iz celog sveta, onda je i jedan malen kamen pao i na Sićevački predeo.“
(Prospekt „Srbija zeleznicom“, 1891.)
„Naša je otadžbina puna prirodnih lepota. Njene železne pruge prolaze dolinama u kojima putnik ne zna čemu da se divi, pa ipak je Sićevačka klisura lepota nada sve naše prirodne lepote. Ona druge nema od Beograda do Carigrada, a neće je, čini mi se, imati ni od Beograda do Pariza.“
(M. Đ. Milićević, 1888.)
„Ali, bez obzira kako je nastalo, Sićevo svojim izgledom ne podseća samo na Švajcarsku već i na Dalmaciju, Mostar, pa i Sloveniju. Sićevo su opisivali putopisci, književnici i pesnici, ovekovečivali ga slikari i fotografi. Posebno izazovno za biologe, zoologe, speleologe, etnologe i druge, ono je uvek bilo i ostalo najprivlačnije mesto za Nišlije.“
(D. Dević, 2003.)
„Sićvačko-Ostrovički turistički region je prostrana oblast niskih i srednje visokih planina, čitav splet dolina i golih krševa, pitomih vinorodnih pejsaža i brežuljaka u zatalasanoj igri reljefa i prostranog miljea. To je: šareni čilim senovitih šuma i divljih klisura, tajanstvenih pećina i prastarih klifova, seoskih kuća i raznobojnih njiva, prijatan predeo divljih kanjona i bistrih planinskih vrela u podnožju bezvodnih krševa. Pravi mali kaleidoskop kontrasta i iznenađenja.“
(J. Ćirić, 1959.)
„Sićevačka klisura predstavlja jedan veoma specifičan deo prirode koji po svom istorijskom razvoju, biljnom i životinjskom svetu, predstavlja jedinstvenu celinu u velikoj meri različitu od svoje šire okoline. Prisustvo vrednog ekonomskog potencijala (šume, pašnjaci, lekovito bilje, lovna divljač, kamen, neponovljivi krajolik kao turistička atrakcija) neminovno uslovljava ugrožavanje ovog endemo-refugijalnog centra živog sveta.“
(B. Zlatković i V. Ranđelović, 1995.)
„Naročito je klisura Nišave između Banje i Bele Palanke, duga 17 km, prava riznica romantičnih lepota krša, draži joj još povećavaju istorija, predanja i mistika. Okomite krečnjačke stene se tamo toliko približavaju da reka koja se probija dnom klisure nagriza podnožje i jedne i druge strane, pa su Rimljani bili primorani da trasu svoga puta povedu preko visokih okolnih brda. Međutim, savremenim graditeljima je ipak uspelo da obimnim miniranjem stena, visokim potpornim zidovima, mostovima i 40-250 m dugim tunelima (ima ih šest), često i krivudavim, otmu od stena prolaz za prugu.“
(F. Kanic, 1909.)
„Najmarkantniji element reljefa sićevačkog područja predstavlja dolina Nišave koja se zbog karakterističnog morfološkog sklopa i sela Sićeva u svom središtu naziva Sićevačka ili Sićevska klisura. Ona se pruža približno od sela Dolac na izlazu iz belopalanačke kotline, do sela Prosek na ulazu u nišku kotlinu, na dužini oko 17 km. Po svojoj morfologiji Sićevačka klisura je kompozitna, grandiozna i raznolika, po nastanku i morfološkoj evoluciji – poligenetska, probojnička, antecedentna i polifazna.“
(Z. D. Đorđević i B. Vasiljević, 1995.)
„Sićevačka klisura je najpoznatiji deo kompozitne doline Nišave između Svrljiških planina na severu i Suve planine na jugu. Pruža se pravcem istok-zapad. Dužina joj iznosi 18 km, usečena je u Kunovičku površ. Na pojedinim mestima dubina joj prelazi 350 m, a tu klisura poprima kanjonski izgled kao što je slučaj kod Gradištanskog kanjona (Marković, 1990). Poznata je po saobraćajnoj funkciji, jer kroz nju prolazi put i pruga Niš-Sofija. U klisuri su naselja: Prosek, Manastir, Sićevo, Oštrovica, Gradište i Crnče. Međutim, pošto je naselje Ravni Do dolinom Ostrovičke reke orijentisano ka Sićevačkoj klisuri i ovo naselje se može ubrojati u ovu grupu.“
(S. Kicošev, Darinka Banjeglav i Milka Avramovič, 1996.)
„U istoriji srpske crkve poznato je nekoliko monaških grupnih naselja. Takva naselja imamo na Atosu u Grčkoj, u Fruškoj Gori u Sremu, u Ovčarsko-kablarskoj klisuri i do danas u malo poznatoj Sićevačkoj klisuri. U stravičnom i opet očaravajućem kanjonu reke Nišave, u sklopu ogranaka Stare i Suve planine i Svrljiških gora, na prostoru od oko 15 kilometara u dužini i oko 8 kilometara u širini, nalazi se mnoštvo crkava, crkvišta, manastira i manastiršta.“
(Prota P. Gagulić, 1980.)
„Sićevačka ili Sićevska klisura je kršna, duboka probojnica reke Nišave između Niške i Belopalanačke kotline. U celini je oblika lučnog tako da ima delova koji seku slojeve upravno ili koso ili su mestimice duž slojeva. Klisura je duga preko 17 km i na raznim mestima nejednake dubine: tako je na gornjem ulazu kod sela Gradišta oko 260 m duboka, u sredini, istočno od manastira Seta Petke do 360 m, kod Sićeva samo 150 m, i na izlazu kod Proseka oko 340 m. Jednim kotlinastim proširenjem kod Svete Petke i na ušću Ostrovičke reke klisura je podeljena na dva dela: Gornju Klisuru (6,75 km), između Oblika i Plesa i donju, između Kusače na levoj i Višegradom s Gracom na desnoj strani (8,25 km).“
(P. Janković, 1909.)
„Sićevačka klisura je, posle Đerdapske, najveća probojnica u Srbiji. Dugačka je, između Belopalanačke i Niske kotline, 17 km. Omanjom Ostrovičkom kotlinom podeljena je na gornji, kanjonski, i, donji, klisurasti deo. Kanjonasti deo na dužini od 7 km usečen je između Oblika (901 m) na levoj i Plesa (1327 m) na desnoj strani. Na ulazu, ispod sela Gradišta, kanjon je dubok 260 m, a na izlazu kod Svete Petke, 360 m. Ostrovička kotlinica duboko je spuštena između krečnjačkih litica Oblika i Kusače, dok je sa severne zagrađena Gradištem. Ispunjena je jezerskim sedimentima koji se uz dolinu Ostrovičke reke penju sve do prevoja Ploče, na Kunovici. Donji klisurasti deo između Kusače i Višegrada, izgrađen je u permskom crvenom peščaru. Znatno je širi i relativno blagih strana.“
(J. Petrović, 1998.)
„Od svega što smo doživeli u prirodi ističemo kamenu divotu Sićevske klisure. Pešačili smo duž jedne od ivica kanjona sve dok nismo stigli do sela Sićevo, za čije se od rada istrošene ali vesele stanovnike pokazalo da žive u ranijim vekovima, dok lutaju poljima sa kosama i grabuljama u žuljevitim rukama.“
(Novinar „Gardian-a“)
Literatura: Krumin, Spas, Sićevski kolopleti, ZOGRAF, Niš, 2006.