Biljni i životinjski svet

Prema oskudnim zabeleškama putopisaca, u antičkom i srednjovekovnom dobu prostor Sićevačke klisure bio je pojas nepreglednih i teškoprohodnih šuma. Severni obod klisure, koji pripada Svrljiškim planinama, obešumljeniji je u odnosu južni obod koji pripada Suvoj planini. Glavi razlog za to je sastav krečnjaka, veća insolacija južnih padina i dobrim delom nekontrolisana seča, pa i spaljivanje šuma u 19. veku.

Šumski pokrivač Sićevačke klisure danas u višim predelima čine bukve, a u nižim pretežno hrast u raznim varijantama. U migracijom ispražnjenim područjima Sićevačke klisure dominantno je nisko rastinje u vidu žbunja, šikare, šiblja itd.

Sićevačka klisura je u proseku toplija od drugih srpskih klisura, a njene stenovite strane izložene jugu jako su zagrevane u toku dana. Od značaja i to da je u celini zaklonjena i da ima veću relativnu vlažnost od svog okruženja. Takođe su u njoj ublažena dejstva mrazeva, vetrova i suša, a magla se javlja češće i traje duže. Pojava jakih jutarnjih rosa ume da bude česta zbog povećane relativne vlažnosti vazduha. Prisustvo submediteranskih vrsta to apsolutno dokazuje, jer njima jako pogoduje modifikovana klima klisure sa svojim povećanim prisustvom vlage u vazduhu i smanjenim ekstremima temperature.

Bogatstvo biljnog sveta

Sićevačka klisura se odlikuje prisustvom 68 registrovanih endemskih vrsta biljaka, među kojima posebno mesto zauzimaju lokalni endemiti. Dosadašnje analize su pokazale da su tri vrste koje naseljavaju Sićevačku klisuru iščezle na drugim teritorijama Srbije. U kategoriju krajnje ugroženih vrsta spada 20, kategoriju ugroženih vrsta 30, kategoriju ranjivih vrsta 80, kategoriji vrsta niskog rizika ugroženosti 125, dok za 9 vrsta nema dovoljno podataka o rasprostranjenosti.

Kao reliktne, u Sićevačkoj klisuri se sreću dve vrste roda Ramonda (Ramonda serbica, Ramonda nathaliae) i žalfija (jedna od najstarijih medicinskih biljaka), koje su ostatak suptropske flore Evrope i Mediterana i verovatno su afričkog porekla. Ramonda serbica je najsrodnija sa balkanskom vrstom Ramonda nathaliae od koje se, pretpostavlja se, odvojila u samostalnu vrstu. Prisustvo žalfije na ovom području objašnjava se time da životni uslovi u ovoj „mediteranskoj oazi” pogoduju termofilnim biljakama, što svakako predstavlja osnovni uzrok njihovog opstanka na ovom području. Navedene reliktne vrste Sićevačke klisure zakonom su zaštićena u Srbiji kao prirodna retkost.

Biljka Orobanche serbica G. Beck et Petrović 1885 je po prvi put nađena u Sićevačkoj klisuri ispod Pleša. Na kraškim, ogolelim terenima klisure rastu i dve vrste žednjaka: Sedum album (beli) i Sedum acre (žuti), kao i značajno prisustna trnjina Prunus spinosa.

Na području Sićevačke klisure brojnim istraživanjima otkrivena su i značajna nalazišta majčine dušice, rtanjskog čaja, hajdučke trave, kantariona, kleke i drugih medonosnih i lekovitih biljaka.

Raznovrsnost životinjskog sveta

Od divljači vredne pomena u Sićevačkoj klisuri prisutni su: zečevi (Lepus europeaus), lisice (Vulpes vulpes) i u zadnje vreme šakal (Canis aureus). Sreće se retko i divlja mačka (Felis silvestris), dok je ris (Lynx lynx) potpuno istrebljen, iako je u literaturi zabeleženo da su obronci Suve planine bili njegovo stanište. U Nišavi ima vidre (Lutra lutra), mada vrlo retko i sve manje nakon redukcije ribljeg fonda na kritičan nivo.

Takođe na prostoru Sićevačke klisure ima jazavaca (Meles meles), tvorova (Mustela putorius), lasica (Mustela nivalis), ježeva (Erinaceus europaeus), krtica (Talpa europaea), a od glodara veverica (Sciurus vulgaris), slepih kučića (Spalax leucodon), šumskih i poljskih miševa (Apodemus agrarius) i pacova.

Od gmizavaca treba pomenuti šumsku kornjaču (Testudo hermanni), koja svoje stanište ima na potezu Kunovice i Dubrave (naselje Sveta Petka). Zmije su zastupljene sa smukom (Zamenis longissima), dosta brojnim poskocima (Vipera ammodytes), šarkom (Vipera berus) i u vodotokovima Nišave i njenih pritoka belouškom (Natrix natrix).

Do sada je na području Sićevačke klisure registrovano oko 100 vrsta ptica, od čega oko 75 gnezdarica. Vrsta koja čini područje međunarodno značajnim je najveća sova na svetu, buljina (Bubo bubo) i još 32 vrste retkih ptica, među kojima se kao najznačajnije navode: suri orao (Aquila chrysaetos), sivi soko (Falco peregrinus), kratkoprsti kobac (Accipiter brevipes), orao zmijar (Circaetus gallicus)), ćuk (Otus scops), poljska jarebica (Perdix perdix), golubovi grivnaši (Columba palumbus) i dupljaši (Columba oenas), grlice (Streptopelia turtur), gugutke (Streptopelia decaocto), detlići (Picidae), prepelice (Coturnix coturnix), poljske ševe i u preletu za hladnih zima uočena je pojave divljih plovaka i gusaka.

Divljač je danas znatno proređena usled krčenja šume i nastanjivanja, a jedanim delom i zbog isušivanja tresava. Goleti iznad Sićevačke klisure bile su jedno od najvećih gnezdilišta jarebice kamenjarke (Alectoris graeca) u Srbiji, koja je danas znatno ređa. Osobenost ovog područja predstavlja i mala kolonija retke bele čiope (Apus melba).